Sezonowe choroby zakaźne – jak się chronić i dlaczego są tak powszechne?
08/10/2025, 10:00
Jako ZBM Zdrowie od lat obserwujemy, jak w różnych porach roku wzrasta liczba zachorowań na określone choroby zakaźne. Jesienią i zimą króluje grypa, wiosną częściej diagnozujemy ospę wietrzną, a latem coraz częściej spotykamy się z przypadkami zatruć pokarmowych czy chorób odkleszczowych. Wiele z tych chorób można złagodzić lub wręcz im zapobiec, jeśli wiemy, jak się przed nimi chronić.
W tym artykule przybliżymy Państwu, czym są choroby zakaźne, które z nich wykazują sezonowy charakter oraz jak skutecznie zapobiegać ich rozprzestrzenianiu się. To obszerne kompendium wiedzy oparte na praktyce lekarskiej i najnowszych zaleceniach medycznych.
W tym artykule przybliżymy Państwu, czym są choroby zakaźne, które z nich wykazują sezonowy charakter oraz jak skutecznie zapobiegać ich rozprzestrzenianiu się. To obszerne kompendium wiedzy oparte na praktyce lekarskiej i najnowszych zaleceniach medycznych.
Spis treści:
- Czym są choroby zakaźne?
- Najczęstsze sezonowe choroby zakaźne
- Grypa
- Przeziębienie
- Angina paciorkowcowa
- COVID-19
- Ospa wietrzna
- Mononukleoza zakaźna
- Rotawirusy
- Salmonelloza i zatrucia pokarmowe
- Choroby odkleszczowe
- Choroby przenoszone przez komary
- Profilaktyka sezonowych chorób zakaźnych
- Higiena osobista i otoczenia
- Wzmacnianie odporności naturalnej
- Szczepienia ochronne
- Styl życia
- Edukacja i świadomość społeczna
- Znaczenie szybkiej diagnostyki i leczenia
- Podsumowanie
Czym są choroby zakaźne?
Choroby zakaźne to schorzenia wywoływane przez różne czynniki chorobotwórcze – bakterie, wirusy, grzyby, pasożyty. Charakteryzują się tym, że mogą przenosić się z jednej osoby na drugą lub ze środowiska na człowieka.
Najważniejsze cechy chorób zakaźnych:
Najważniejsze cechy chorób zakaźnych:
- występowanie wyraźnego czynnika etiologicznego,
- możliwość rozprzestrzeniania się w populacji,
- często szybki początek objawów,
- okres wylęgania – czas między zakażeniem a wystąpieniem pierwszych symptomów.
Choroby niezakaźne, takie jak cukrzyca czy nadciśnienie, nie przenoszą się między ludźmi – to właśnie różni je od chorób zakaźnych.
Drogi przenoszenia chorób zakaźnych:
Drogi przenoszenia chorób zakaźnych:
- droga kropelkowa (np. grypa, przeziębienie),
- droga pokarmowa (np. salmonelloza),
- kontakt bezpośredni (np. ospa wietrzna),
- wektory, czyli zwierzęta przenoszące patogeny (np. kleszcze w boreliozie).
Sezonowość chorób zakaźnych
W medycynie mówimy o zjawisku sezonowości, gdy określone schorzenia pojawiają się lub nasilają w pewnych porach roku.
Dlaczego tak się dzieje?
Dlaczego tak się dzieje?
- Warunki atmosferyczne – zimą więcej czasu spędzamy w zamkniętych pomieszczeniach, co sprzyja transmisji wirusów. Latem upały zwiększają ryzyko zatruć pokarmowych.
- Cykl życia wektorów – kleszcze i komary są aktywne głównie od wiosny do jesieni.
- Odporność organizmu – zimą naturalne mechanizmy obronne bywają osłabione przez brak słońca, niedobór witaminy D i mniejszą aktywność fizyczną.
Najczęstsze sezonowe choroby zakaźne
Grypa
Grypa to jedna z najpoważniejszych chorób wirusowych o charakterze sezonowym. Atakuje zazwyczaj późną jesienią i zimą, a jej szczyt zachorowań przypada na okres od grudnia do lutego. Wywoływana jest przez wirusy grypy typu A i B, które ulegają częstym mutacjom, dlatego co roku mamy do czynienia z nowymi wariantami.
Objawy grypy są gwałtowne i obejmują:
Objawy grypy są gwałtowne i obejmują:
- wysoką gorączkę (często powyżej 38°C),
- bóle mięśni i stawów,
- silne osłabienie, brak apetytu,
- bóle głowy, uczucie rozbicia,
- suchy, męczący kaszel.
Nieleczona grypa może prowadzić do powikłań, takich jak zapalenie płuc, zapalenie mięśnia sercowego czy nawet zgon. Dlatego nie należy jej mylić z przeziębieniem i bagatelizować.
Przeziębienie
To zdecydowanie najczęstsza infekcja sezonowa. Wbrew pozorom przeziębienie nie jest wywoływane przez zimno czy „przewianie”, lecz przez wirusy – głównie rinowirusy. Sprzyja mu jednak osłabiona odporność, niska temperatura otoczenia i przebywanie w zatłoczonych miejscach.
Objawy przeziębienia:
Objawy przeziębienia:
- katar i zatkany nos,
- kichanie, drapanie w gardle,
- umiarkowana gorączka (do 38°C),
- uczucie zmęczenia, kaszel.
Choć to choroba łagodna, potrafi skutecznie utrudnić codzienne funkcjonowanie, szczególnie jeśli trwa ponad tydzień.
Angina paciorkowcowa
W odróżnieniu od grypy i przeziębienia angina jest chorobą bakteryjną, wywoływaną przez paciorkowce beta-hemolizujące grupy A. Atakuje najczęściej jesienią i zimą, kiedy układ odpornościowy jest osłabiony, a kontakt w szkołach czy przedszkolach ułatwia rozprzestrzenianie bakterii.
Objawy anginy:
Objawy anginy:
- nagły ból gardła i trudności w połykaniu,
- wysoka gorączka (często powyżej 39°C),
- powiększone i zaczerwienione migdałki z nalotem ropnym,
- powiększone węzły chłonne szyi.
Angina wymaga leczenia antybiotykami – nieleczona może prowadzić do groźnych powikłań, takich jak gorączka reumatyczna czy zapalenie nerek.
COVID-19
Pandemia koronawirusa zmieniła nasze spojrzenie na choroby zakaźne. Choć obecnie liczba ciężkich przypadków jest mniejsza, wirus SARS-CoV-2 nadal krąży w społeczeństwie. Jesienią i zimą notuje się wyraźny wzrost zachorowań, co wiąże się z przebywaniem w zamkniętych pomieszczeniach i osłabioną odpornością populacji.
Objawy COVID-19:
Objawy COVID-19:
- gorączka i kaszel,
- utrata smaku i węchu (rzadsza niż w pierwszych falach pandemii),
- bóle mięśni, zmęczenie, duszność,
- objawy grypopodobne.
COVID-19 może przebiegać łagodnie, ale wciąż zdarzają się ciężkie przypadki wymagające hospitalizacji.
Ospa wietrzna
Ospa wietrzna to typowa choroba wieku dziecięcego, której sezonowość obserwuje się właśnie wiosną. Wywołuje ją wirus VZV (Varicella Zoster Virus). Najbardziej charakterystycznym objawem jest wysypka w postaci pęcherzyków wypełnionych płynem, które pojawiają się falami na skórze całego ciała.
Towarzyszą jej gorączka, złe samopoczucie i swędzenie skóry. Choroba jest bardzo zaraźliwa – do zakażenia dochodzi drogą kropelkową lub przez kontakt z wydzieliną pęcherzyków.
Towarzyszą jej gorączka, złe samopoczucie i swędzenie skóry. Choroba jest bardzo zaraźliwa – do zakażenia dochodzi drogą kropelkową lub przez kontakt z wydzieliną pęcherzyków.
Mononukleoza zakaźna
Mononukleoza, znana także jako „choroba pocałunków”, przenosi się głównie przez ślinę. Wywołuje ją wirus EBV (Epstein-Barr Virus). Najwięcej przypadków obserwuje się wiosną wśród dzieci i młodzieży.
Objawy:
Objawy:
- ból gardła przypominający anginę,
- wysoka gorączka,
- powiększenie węzłów chłonnych,
- powiększenie śledziony.
Choroba może trwać nawet kilka tygodni, a rekonwalescencja jest długa.
Rotawirusy
Rotawirusy odpowiadają za ostre infekcje żołądkowo-jelitowe u dzieci, ale także u dorosłych. Najczęściej występują wiosną, gdy odporność organizmu bywa jeszcze osłabiona po zimie.
Objawy:
Objawy:
- gwałtowne biegunki,
- wymioty,
- odwodnienie,
- gorączka.
U najmłodszych rotawirusy mogą prowadzić do groźnego odwodnienia wymagającego hospitalizacji.
Salmonelloza i zatrucia pokarmowe
Latem częściej dochodzi do zatruć pokarmowych, ponieważ wysokie temperatury sprzyjają namnażaniu się bakterii, zwłaszcza w nieodpowiednio przechowywanej żywności. Najbardziej znanym drobnoustrojem odpowiedzialnym za zatrucia jest Salmonella.
Objawy zatrucia:
Objawy zatrucia:
- biegunka,
- bóle brzucha,
- wymioty,
- gorączka i ogólne osłabienie.
Przy lekkim przebiegu choroba ustępuje samoistnie, jednak w ciężkich przypadkach konieczna jest hospitalizacja.
Choroby odkleszczowe
Borelioza
Wywoływana przez bakterie Borrelia burgdorferi, przenoszona przez ukąszenie kleszcza. Pierwszym objawem jest charakterystyczny rumień wędrujący – czerwone, rozszerzające się zaczerwienienie wokół miejsca ukąszenia. Nieleczona borelioza prowadzi do przewlekłych problemów neurologicznych, stawowych i kardiologicznych.
Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM)
To groźna choroba wirusowa, również przenoszona przez kleszcze. Objawia się gorączką, bólami głowy, nudnościami, a w ciężkich przypadkach prowadzi do zapalenia mózgu i rdzenia kręgowego. Jedyną skuteczną formą ochrony jest szczepienie.
Wywoływana przez bakterie Borrelia burgdorferi, przenoszona przez ukąszenie kleszcza. Pierwszym objawem jest charakterystyczny rumień wędrujący – czerwone, rozszerzające się zaczerwienienie wokół miejsca ukąszenia. Nieleczona borelioza prowadzi do przewlekłych problemów neurologicznych, stawowych i kardiologicznych.
Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM)
To groźna choroba wirusowa, również przenoszona przez kleszcze. Objawia się gorączką, bólami głowy, nudnościami, a w ciężkich przypadkach prowadzi do zapalenia mózgu i rdzenia kręgowego. Jedyną skuteczną formą ochrony jest szczepienie.
Choroby przenoszone przez komary
W Polsce nie są jeszcze częste, ale zmiany klimatyczne sprawiają, że istnieje realne ryzyko pojawienia się chorób tropikalnych. Przykładem jest wirus Zachodniego Nilu, który już odnotowuje się w Europie.
Profilaktyka sezonowych chorób zakaźnych
Higiena osobista i otoczenia
Regularne mycie rąk, dezynfekcja powierzchni, częste wietrzenie pomieszczeń oraz unikanie bliskiego kontaktu z osobami chorymi znacząco ograniczają ryzyko infekcji.
Wzmacnianie odporności naturalnej
Odporność to nasza najlepsza tarcza ochronna. Warto zadbać o:
- dietę bogatą w warzywa, owoce i produkty pełnoziarniste,
- suplementację witaminy D w okresie jesienno-zimowym,
- regularny sen i aktywność fizyczną.
Szczepienia ochronne
Szczepienia są jednym z najskuteczniejszych sposobów walki z chorobami zakaźnymi. Do najważniejszych należą:
- coroczne szczepienie przeciwko grypie,
- szczepienie przeciwko ospie wietrznej,
- szczepienie przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu.
Styl życia
Unikanie przewlekłego stresu, ograniczenie używek i utrzymanie odpowiedniej aktywności fizycznej mają ogromne znaczenie dla odporności. Regularne spacery na świeżym powietrzu hartują organizm i poprawiają samopoczucie.
Edukacja i świadomość społeczna
Świadomość zagrożeń i wiedza o profilaktyce to podstawa. Właściwe informacje pozwalają uniknąć niepotrzebnego lęku, a jednocześnie motywują do dbania o zdrowie własne i najbliższych.
Znaczenie szybkiej diagnostyki i leczenia
Nie wolno bagatelizować objawów takich jak gorączka, uporczywy kaszel, biegunka czy bóle stawów po ukąszeniu kleszcza. Wczesna diagnostyka umożliwia szybsze leczenie i zapobiega powikłaniom.
Samoleczenie często kończy się przedłużeniem choroby lub pogorszeniem stanu zdrowia. Zawsze warto skonsultować się z lekarzem, który zleci odpowiednie badania i wdroży skuteczną terapię.
Samoleczenie często kończy się przedłużeniem choroby lub pogorszeniem stanu zdrowia. Zawsze warto skonsultować się z lekarzem, który zleci odpowiednie badania i wdroży skuteczną terapię.
Podsumowanie
Sezonowe choroby zakaźne to zjawisko, z którym mierzymy się każdego roku. W zależności od pory roku dominują różne infekcje – od grypy zimą, przez ospę wiosną, aż po salmonellozę i choroby odkleszczowe latem.
Jako ZBM Zdrowie apelujemy: profilaktyka to najskuteczniejsza broń. Higiena, zdrowy styl życia, szczepienia i szybka reakcja na pierwsze objawy choroby mogą ochronić nas i naszych bliskich przed poważnymi konsekwencjami.
Dbajmy wspólnie o zdrowie – bo to inwestycja, która zawsze się opłaca.
Jako ZBM Zdrowie apelujemy: profilaktyka to najskuteczniejsza broń. Higiena, zdrowy styl życia, szczepienia i szybka reakcja na pierwsze objawy choroby mogą ochronić nas i naszych bliskich przed poważnymi konsekwencjami.
Dbajmy wspólnie o zdrowie – bo to inwestycja, która zawsze się opłaca.
Pon. – Pt. 7:00-18:00